Câu 1 (8,0 điểm). Nghị luận xã hội

Một hòn đá xù xí án ngữ trước cửa nhà từ lâu. Mọi người định dùng nó để xây tường, làm bậc hè, làm cối,.. nhưng nhận thấy không thể được. Một hôm, có một nhà thiên văn đi qua và phát hiện ra hòn đá này. Cuối cùng, người ta đem một chiếc ô tô đến cẩn thận chở nó đi trước sự ngạc nhiên của người dân. Hóa ra hòn đá này rơi từ vũ trụ xuống đã mấy trăm năm. Nhà thiên văn nói rằng đó không phải là hòn đá thông thường, đương nhiên không thể xây tường, lát bậc lên xuống, không thể điêu khắc và giặt vỏ quần áo. Nó không phải là thứ để làm những trò ấy, cho nên thường bị người đời chê bai.

(Theo Ngữ văn 10, tập một, NXB Giáo dục Việt Nam, 2018, tr. 63-64)

Trình bày ý kiến của anh/chị về vấn đề gợi ra từ câu chuyện trên.

Bài làm

Chim ác là trong từ điển biểu tượng văn hóa thế giới có nhiều nghĩa khác nhau. Dân miền núi Nam Việt Nam coi đó là ông tổ dạy con cháu nghệ thuật phân xử, người Trung Quốc lại cho rằng chim ác là biết được những chuyện không chung thủy giữa vợ chồng, văn học dân gian phương Tây coi coi là điềm xấu, tối tăm, buồn bã. Ở mỗi trường hợp, chim ác là có ý nghĩa riêng, cũng như hòn đá ở mỗi hoàn cảnh có vai trò, vị trí khác nhau. Phải chăng, con người chỉ có thể tỏa sáng khi đặt đúng vị trí của mình?

Con người khó nhìn nhận chính mình

Trong dòng chảy của cuộc sống hiện đại, trước sự đổi thay của tạo hóa, con người khó có thể nhìn nhận người khác một cách toàn diện ở cả bề sâu, bề sau, bề xa. Và thậm chí, hiểu về bản thân, nhìn nhận được năng lực, trí tuệ của chính mình cũng chẳng phải điều dễ dàng gì! Thời đại của nền kinh tế tri thức và công dân toàn cầu mở ra cho con người biết bao nhiêu là cơ hội mới. Chưa bao giờ, con người đứng trước nhiều sự lựa chọn đến thế, chưa bao giờ con người có đủ công cụ như mạng xã hội, ứng dụng hỗ trợ để phát triển bản thân nhiều đến thế. Không còn xã hội mà người quân tử chỉ có một con đường duy nhất “Tu thân, tề gia, trị quốc, bình thiên hạ”; và người phụ nữ cũng không cần gánh một chữ “tòng” suốt cả cuộc đời. Song, dường như càng đa dạng, phong phú, con người lại càng băn khoăn, mơ hồ về bản thể, về năng lực, vị trí thực sự của riêng mình?

Từ quy luật tự nhiên

Quy luật của tự nhiên đã định rõ vị trí, vai trò của các giống loài, sự vật, không loài nào là vô ích cho đời. Nước sinh ra để ngưng tụ trong các đám mây, đám mây đưa mưa đến với vạn vật, mưa làm cây cối sinh sôi, phát triển, cây mang đến bóng mát và tạo ra không khí trong lành. Mặt trời nóng khoảng 5500 độ C. Quả địa cầu nằm ở đúng vị trí vừa vặn đủ để đón nhận sức nóng từ mặt trời, hình thành sự sống. Trái Đất nghiêng trên trục 23 độ, vừa đủ để tạo ra 4 mùa xuân, hạ, thu, đông. Trái đất quay xung quanh trục của nó với vận tốc. Mỗi sự vật đều có ý nghĩa như một một mắt xích giúp cho bánh xe thời gian tiếp tục lăn về phía trước.

Tới quy luật đời sống

Quy luật trong đời sống con người cũng như vậy. Tuy nhiên, “Con người là cả một bí mật lớn” (Dostoevsky) – khó ấn định và thấu hiểu, như tháp Babel biểu trưng cho sự lẫn lộn, không thể nắm bắt trong từ điển biểu tượng văn hóa thế giới. Chính bởi sự khó đoán định ấy nên người dân trong câu chuyện không phát hiện ra vị thế thực sự của hòn đá. Họ cho rằng, thiên thạch rơi xuống trái đất cũng như những hòn đá thông thường, dùng để xây tường, làm bậc, hay giặt giũ áo quần. Tôi nhớ đến một câu nói nổi tiếng của trong cuốn “Ba người thầy vĩ đại” “Có một gã khổng lồ đang say ngủ trong mỗi con người. Khi gã khổng lồ đó thức giấc, những phép màu sẽ xảy ra”. Mỗi người khi được hiện diện trong sự trôi chảy của vũ trụ đều có vị thế riêng, sứ mệnh riêng, khả năng riêng trong các lĩnh vực. Sẽ thế nào nếu như vị tướng lỗi lạc Alexandros Đại đế quyết định trở thành nghệ nhân điêu khắc? Sẽ thế nào nếu như nhà sáng lập KFC Harland Sanders dấn thân vào con đường trở thành vận động viên bơi lội? Và chắc chắn, thế giới sẽ mất đi một vũ nữ ballet tài hoa Agnes Oaks nếu cô không cống hiến cho nghệ thuật Múa. Sự tồn tại của mỗi người là một điều kì diệu, đó là chân lý.

Tin tưởng vào chính mình

Thật đáng buồn khi biết bao người dân không ai nhìn ra vị trí đích thực của đá. Nhưng còn đáng sợ hơn nếu viên đá chấp nhận mình là kẻ vô dụng “bị người đời chê bai”. Có thể chúng ta không được những người xung quanh thấu hiểu và cảm thông, có thể trong một khoảnh khắc nào đó, ta gục ngã khi bất định trước sự dài rộng của cuộc đời. Song, điều quan trọng nhất là mỗi người tự ý thức, tin tưởng, tự hào về năng lực, sứ mệnh của chính mình. Trong câu chuyện, hòn đá dường như bị động trước bao đánh giá của người dân, nhưng con người thì khác, con người may mắn không phải những vật vô tri. Bằng tính xã hội, con người có khả năng thay đổi cuộc sống và chinh phục thành công. Không phải ngẫu nhiên, danh họa Vincent Van Gogh lại khẳng định: “Nếu bạn nghe thấy giọng nói bên trong mình bảo: ngươi không thể vẽ, thì hãy vẽ bằng mọi giá và giọng nói đó sẽ im lặng”. Cả một đời sống trong nghèo đói, nếu không tin tưởng vào sự tài hoa của đôi tay, có lẽ những tác phẩm hội họa xuất sắc nhất thế giới đã không tồn tại. Như vậy, trước khi có thể tỏa sáng bằng năng lực của mình, con người cần trân trọng và tin tưởng chính mình, dù thực tại có khó khăn thế nào.

Tầng thứ 5 trong tháp nhu cầu Maslow chỉ ra nhu cầu cao nhất của con người là khẳng định bản thân, từ đó cống hiến cho xã hội. Con người chỉ có thể khẳng định chính mình một cách tốt nhất trong lĩnh vực của riêng họ. Để làm được điều đó, sự nỗ lực của cá nhân là chưa đủ mà cần sự cảm thông và yêu thương của cả cộng đồng. Tôi nghĩ đến cách mà người ta nhìn nhận về hòn đá nhiều hơn trong câu chuyện. Một người khó có thể vượt qua bóng đen của quá khứ, của sự tự ti nếu không nhận được sự nâng niu và tin tưởng từ những người xung quanh. Người ta thường được dạy rằng cần nhìn nhận và phát hiện điểm sáng của bản thân mà ít khi được nhắn nhủ cần bao dung, thương yêu và kiên trì với đồng loại. Không phải lúc nào cá nhân ở trong đám đông cũng hành động một cách lý trí do ảnh hưởng của cơ chế lây lan trong Tâm lý học xã hội. Phải chăng, thái độ của mỗi người cũng giúp cá nhân kiên định hơn trong hành trình tìm ra vị trí riêng của mình?

Đi tìm sứ mệnh và vị thế của mình, đó không phải là chuyện ngày một ngày hai mà là chuyện của cả đời người. Và hành trình đó không bao giờ có giới hạn, phải không các bạn?

P/S: Đây chỉ là đoạn viết, không phải bài hoàn chỉnh. Bài viết chỉ mang tính chất tham khảo bởi “Câu hỏi cuối cùng cho thế giới vẫn còn đó” (Albert Eisntein)