Nếu như thường xuyên theo dõi những câu chuyện về nghệ thuật từ cổ chí kim, có lẽ chúng ta sẽ không thể bỏ qua những người nghệ sĩ từng bị lên án, chê bai trong cuộc đời ngắn ngủi của họ. Van Gogh từng bị xem là gã họa sĩ điên, những bức tranh của ông không ai mua, chẳng ai hiểu. Mozart chết nghèo, bị chôn trong mộ tập thể. Nguyễn Du từng bị chê là viết truyện “tả tình”, “sến súa”, nhưng rồi sau tất cả, chỉ đến những thế hệ sau, khi tư tưởng con người trở nên cấp tiến, xã hội mới nhận ra rằng, thực ra họ chính là những người đi trước thời đại, vượt ra khỏi cái cũ kĩ của xã hội đương thời. Và hình như nhà thơ Hàn Mặc Tử cũng là một người nghệ sĩ như vậy, một thi sĩ từng bị người đời cho rằng giọng thơ ông quá yếu ớt, ám ảnh lạc lõng giữa xã hội.

Sinh thời, thơ Hàn từng khiến người ta sửng sốt, thậm chí… kinh hãi. Thơ ông quá khác, quá “lệch chuẩn” so với hệ mỹ học đương thời. Ông không chỉ viết về thiên nhiên hay tình yêu theo lối lãng mạn, mà còn viết về những giấc mơ u tối, những cơn khát thánh hóa nhục thể, những giằng xé giữa phàm – thánh – dục – chết – thiêng.

Thơ ông là một vườn hoa không rào chắn, không giới hạn. Nó choáng ngợp, say đắm, mê dụ – như mời gọi người đọc bước vào một thế giới đẹp đến kỳ ảo. Trong những bài thơ như Đây thôn Vĩ Dạ, Mùa xuân chín, Trăng, người ta từng thấy những vần thơ đẹp như nhạc họa:

“Sao anh không về chơi thôn Vĩ?

Nhìn nắng hàng cau nắng mới lên…”

(Đây thôn Vĩ Dạ)

“Trong làn nắng ửng: khói mơ tan,

Đôi mái nhà tranh lấm tấm vàng.”

(Mùa xuân chín)

Những vần thơ đầy sương khói, lấp lánh ánh sáng và ẩn chứa một nỗi buồn dịu nhẹ. Nhưng đó mới chỉ là rìa ngoài của khu vườn. Càng đi sâu, càng lạc vào cái đẹp đầy giằng xé, cái đẹp rớm máu

Thơ Hàn sau này là tiếng gào đau đớn của một linh hồn bị rút tủy từng ngày vì bệnh phong. Là tiếng thét giữa đêm đen của một kẻ vừa tuyệt vọng, vừa tha thiết yêu đời. Là hành trình hướng về Chúa, nhưng không phải bằng con đường của thánh nhân, mà bằng thân xác mục rữa, dục vọng và nước mắt.

“Ta nằm trong vũng trăng đêm

Để nghe rét mướt thấm mềm hồn đau…”

(Trăng)

“Ai hãy lặng thinh chớ nói nhiều,

Để nghe dưới đáy nước hồ reo,

Để nghe tơ liễu run trong gió,

Và để xem trời giải nghĩa yêu.”

Cái đẹp trong thơ Hàn không còn là sự tròn trịa, yên bình, mà là cái đẹp vỡ vụn – quằn quại, linh thiêng và u uất, như thể ông đã rút cạn linh hồn mình, trộn lẫn máu và nước mắt để viết nên từng câu thơ cuối đời.

Và khi người đời gọi thơ ông là “vườn thơ không bờ bến – càng đi xa càng ớn lạnh”, ấy không phải vì sự quái đản, mà vì cái thật đến tận cùng của nỗi đau con người. Thơ ông không nói cho hay, mà để sống, để giãy giụa, để gào thét, để cầu cứu, để vượt thoát.

Ngày nay, người ta nhắc đến ông với sự ngưỡng vọng, kính phục, và tiếc nuối. Nhưng cũng cần nhớ rằng: khi còn sống, ông bị gạt ra bên lề thi đàn, bị gọi là “thơ điên”, “thơ tật bệnh”, “thơ không ai hiểu”. Mãi sau này, người ta mới biết mình đã bỏ quên một ngọn lửa thi ca. Hàn Mặc Tử là thiên tài, nhưng là thiên tài đau đớn. Thơ ông không dành để ngắm, mà để run rẩy mà bước vào, để rùng mình mà chạm tới, và để cảm nhận một con người vừa yêu đời vừa oán trách định mệnh, vừa thèm sống đến mức phải hóa điên vì sự sống.

Thông tin lớp ôn văn THPTQG toàn diện cùng 2k8: https://forms.gle/hwSSnaboof9gvUqy6