Nữ quyền, tựa một dòng chảy ngầm mạnh mẽ, âm ỉ rồi trào dâng thành phong trào rộng lớn, khát khao kiến tạo một xã hội nơi quyền lợi của phụ nữ được trân trọng và bảo vệ ngang bằng với nam giới. Trong văn học Việt Nam trung đại, giữa những ràng buộc khắt khe của lễ giáo phong kiến, thơ Hồ Xuân Hương đã bất ngờ trỗi dậy như một tiếng chuông ngân vang, thức tỉnh những tâm hồn khao khát tự do và bình đẳng. Bà không chỉ là tiếng nói riêng lẻ của một tài năng bạc mệnh mà còn là hiện thân cho khát vọng giải phóng, cho sự trỗi dậy mạnh mẽ của ý thức nữ quyền trong một xã hội đầy rẫy những bất công và định kiến.

Diễn ngôn nữ quyền trong thơ Hồ Xuân Hương hiện lên một cách sống động và đa chiều, thấm đẫm tinh thần phản kháng và khát vọng khẳng định. Trước hết, bà dũng cảm giương cao ngọn cờ phản kháng chống lại những hủ tục lạc hậu và tư tưởng “trọng nam khinh nữ” đã trở thành căn bệnh trầm kha trong xã hội phong kiến. Với ngòi bút sắc sảo, Hồ Xuân Hương không ngần ngại vạch trần sự giả dối, đạo đức giả của những kẻ quyền thế, đồng thời đả kích mạnh mẽ những người đàn ông ích kỷ, bạc tình, gieo rắc khổ đau lên cuộc đời người phụ nữ. Thân phận “chồng chung”, kiếp “lẽ mọn” nghiệt ngã trở thành những ám ảnh thường trực trong thơ bà, chất chứa nỗi uất hận và khát khao cháy bỏng về một tình yêu chân thành, một cuộc hôn nhân bình đẳng. Bài thơ “Bánh trôi nước” với hình ảnh “bảy nổi ba chìm” đã khắc họa một cách sâu sắc thân phận lênh đênh, phụ thuộc của người phụ nữ, vẻ đẹp mong manh nhưng không làm chủ được số phận. Hồ Xuân Hương đã mạnh mẽ khẳng định tiềm năng và khát vọng vươn lên của phái nữ trong “Đề đền Sầm Nghi Đống”: “Ví đây đổi phận làm trai được/ Thì sự anh hùng há bấy nhiêu?” Câu hỏi tu từ này không chỉ thể hiện niềm tin vào khả năng của phụ nữ mà còn đặt ra một sự nghi ngờ sâu sắc đối với những định kiến về vai trò và năng lực của hai giới.

Không chỉ dừng lại ở sự phản kháng, thơ Hồ Xuân Hương còn cất lên tiếng ngợi ca vẻ đẹp tâm hồn và những phẩm chất cao quý của người phụ nữ. Bà trân trọng những khát vọng thầm kín, những nhu cầu chính đáng về hạnh phúc lứa đôi và sự công bằng trong tình yêu. Với trái tim đồng cảm sâu sắc, bà thấu hiểu và chia sẻ những nỗi niềm riêng tư của những người phụ nữ cùng cảnh ngộ. Trong “Tự tình II”, dù phải đối diện với sự cô đơn và tủi phận, người phụ nữ trong thơ bà vẫn ngẩng cao đầu, thể hiện một sức sống mãnh liệt và khát khao vươn tới hạnh phúc: “Xiên ngang mặt đất, rêu từng đám / Đâm toạc chân mây, đá mấy hòn… Giơ tay với thử trời cao thấp.” Hình ảnh thơ mạnh mẽ, đầy ấn tượng đã khắc họa một bản lĩnh phi thường, một ý chí không chịu khuất phục trước số phận. Đặc biệt, bài “Mời trầu” là một minh chứng cho sự chủ động và táo bạo trong tình yêu của người phụ nữ: “Này của Xuân Hương mới quệt rồi/ Có phải duyên nhau thì thắm lại?” Lời mời trầu thẳng thắn, không chút e dè đã phá vỡ những khuôn mẫu thụ động của người phụ nữ trong tình yêu truyền thống, thể hiện một tinh thần tự do, phóng khoáng và dám chủ động nắm bắt hạnh phúc.

Sức mạnh đặc biệt của diễn ngôn nữ quyền trong thơ Hồ Xuân Hương còn nằm ở ngôn ngữ bình dị, đời thường nhưng lại vô cùng sắc sảo và táo bạo. Bà đã sử dụng tiếng Việt một cách điêu luyện, không né tránh những từ ngữ dân dã, thậm chí có phần “nôm na”, nhưng chính điều đó lại tạo nên một sức biểu cảm mạnh mẽ, truyền tải trực tiếp những cảm xúc chân thật và thái độ thẳng thắn của người viết. Sự phá cách trong ngôn ngữ không chỉ thể hiện cá tính độc đáo của Hồ Xuân Hương mà còn là một hành động thách thức đối với những khuôn mẫu thi ca gò bó đương thời.

Và thực sự, thơ Hồ Xuân Hương là một tiếng chuông ngân vang thức tỉnh ý thức nữ quyền trong văn học Việt Nam trung đại. Bằng tài năng độc đáo và một trái tim đầy trắc ẩn, bà đã vượt qua những rào cản của xã hội phong kiến để cất lên tiếng nói bênh vực quyền lợi và khẳng định giá trị của người phụ nữ. Diễn ngôn nữ quyền mạnh mẽ và đầy khí phách trong thơ bà không chỉ có giá trị văn chương sâu sắc mà còn mang ý nghĩa lịch sử, xã hội to lớn, góp phần vào hành trình đấu tranh cho bình đẳng giới và khẳng định vị thế xứng đáng của người phụ nữ trong xã hội Việt Nam.

Thông tin lớp HSG THCS: https://forms.gle/PCgQckvSxUkosnne7