Thông tin lớp học ĐGNL: https://forms.gle/ghW8knKdGG3Hwmz89

Con người, từ khi bước vào cõi sống, đã mang trong mình một khát vọng muôn thuở: Tôi là ai? Tôi sống để làm gì? Triết học hiện sinh, từ Kierkegaard, Heidegger cho đến Sartre, đều đồng thanh khẳng định: “Con người trước hết không là gì cả, nó chỉ là những gì nó tự làm ra từ chính mình”. Nghĩa là, định danh bản thân không phải là hành vi thụ động được ban phát, mà là một hành trình tự do lựa chọn và chịu trách nhiệm. Trong bối cảnh hiện đại, câu hỏi ấy không hề suy giảm, mà càng trở nên gay gắt hơn khi cá nhân đứng trước vô vàn cơ hội lẫn thách thức của xã hội toàn cầu hóa và kỷ nguyên công nghệ.

Nhìn lại lịch sử và văn chương, ta thấy việc định danh luôn gắn với những khúc quanh định mệnh. Thúy Kiều trong “Truyện Kiều” buộc phải lựa chọn hy sinh bản thân để chuộc cha và em, từ đó tự định danh như một biểu tượng của chữ hiếu và sự chịu đựng. Hamlet trong bi kịch của Shakespeare dằn vặt với câu hỏi “to be or not to be” – sống hay không sống – và cuối cùng xác lập bản ngã qua sự dấn thân vào bi kịch hành động. Hay Nguyễn Trãi, giữa thời loạn lạc, đã tự định danh mình bằng con đường trung nghĩa: “Bui một tấc lòng trung lẫn hiếu / Mài chăng khuyết, nhuộm chăng đen”. Những con người ấy, bằng lựa chọn của mình, đã kiến tạo nên bản sắc và giá trị vượt thời gian.

Nhưng định danh không chỉ là tiếng nói của những cá nhân kiệt xuất. Nó còn là câu chuyện của người trẻ hôm nay. Malala Yousafzai, như ta đã biết, đã từ chối lặng im trước đạn thù để trở thành biểu tượng giáo dục toàn cầu. Hay Greta Thunberg, cô gái Thụy Điển, đã chọn định danh bản thân bằng tiếng nói mạnh mẽ cho khí hậu, dám đối đầu với cả các chính khách cường quốc. Ở Việt Nam, biết bao bạn trẻ cũng đang xác lập mình qua những dự án khởi nghiệp, nghiên cứu khoa học, hoạt động cộng đồng. Tất cả họ cho thấy: định danh chính mình không nhất thiết là hành động “lớn lao” được lịch sử ghi nhận, mà có thể bắt đầu từ việc dám sống thật với bản thân, dám theo đuổi một lý tưởng có ý nghĩa.

Tuy nhiên, bàn về định danh hôm nay mà bỏ qua cái bóng của công nghệ và mạng xã hội sẽ là một thiếu sót. Chưa bao giờ con người có nhiều “phiên bản” như hiện nay: một tôi ngoài đời, một “tôi” trên Facebook, một tôi trên TikTok. Trong sự chồng chéo ấy, không ít bạn trẻ rơi vào tình trạng “định danh ảo” – vay mượn ngôn ngữ, phong cách, thậm chí nhân cách từ người khác để làm nên cái tôi “bóng bẩy” nhưng trống rỗng. Đó là lúc ta cần phản biện: định danh thực sự không phải là một trò chơi hình ảnh, mà là sự kiến tạo từ nội tâm gắn liền với trách nhiệm và giá trị. Một bản ngã bền vững không thể chỉ tồn tại nhờ lượt thích, mà phải bắt rễ trong năng lực và nhân cách.

Ở đây, triết học hiện sinh trao cho ta một lời nhắc nhở: tự do luôn song hành với trách nhiệm. Nếu “tự do” chỉ dừng ở việc chọn một chiếc avatar hợp mốt, ta đang phản bội chính khả thể hiện sinh của mình. Nhưng nếu dám đi xa hơn, dám lựa chọn giữa dễ dãi và dấn thân, giữa an phận và sáng tạo, ta sẽ tìm thấy bản ngã đích thực. Và cũng đừng quên, định danh không chỉ là câu chuyện cá nhân. Như trường hợp của Malala hay Greta cho thấy, cá nhân chỉ thật sự “là mình” khi tôi trong quan hệ với tha nhân, khi cái tôi tự do biết gắn kết với cái chúng ta chung.

Xã hội hôm nay cần những con người biết định danh bản thân theo cách ấy: vừa là cá nhân tự do vừa là công dân có trách nhiệm. Bởi suy cho cùng, định danh chính mình không phải để khép kín, mà để mở ra, mở ra khả năng sống một đời có ý nghĩa, đóng góp vào sự phong phú của nhân loại. Như Sartre từng nói: “Khi lựa chọn cho mình, là ta lựa chọn cho cả loài người”. Vậy nên, hành trình định danh chính mình không chỉ là quyền, mà còn là nghĩa vụ. Đó là con đường vừa mang tính triết học, vừa mang tính nhân văn; vừa đòi hỏi dũng khí cá nhân, vừa cần sự nâng đỡ của cộng đồng. Để đến cuối cùng, con người có thể tự hào nói: tôi là tôi, một sự hiện hữu có ý nghĩa, được tự mình kiến tạo, nhưng cũng không quên gắn liền với tha nhân và nhân loại.