Tố Hữu từng nói: “Thơ chỉ bật ra trong tim ta khi cuộc sống đã tràn đầy”

 Đời sống của tác phẩm văn học bắt đầu từ nhà văn và quá trình sáng tạo. Tư tưởng nghệ thuật là cái quan trọng nhất trong quá trình tìm hiểu và đánh giá nhà văn. Nhà văn hiện diện bằng quá trình sáng tạo, bằng lịch sử, bằng con người, bằng hệ thống chủ đề mà người ấy theo đuổi, bằng con số tác phẩm mà người ấy sáng tạo được. Nhưng dù có nhiều đến mấy mà không đọng lại điều gì, thì không tạo nên giá trị. 

 Tư tưởng nghệ thuật là sự tổng hòa, sự kết tinh của hai yếu tố lý trí và tình cảm. Phần lý trí tạo nên tư tưởng nghệ thuật của nhà văn bao gồm quan niệm nhân sinh, về đời sống, cái gì là chân cái gì là thiện còn quan niệm thẩm mỹ là tiêu chuẩn của cái đẹp. Đó là những điều nhà văn phải suy ngẫm và định hình cho quan niệm của mình.

 Trong tác phẩm Đời thừa, Nam Cao cho rằng:

”Một tác phẩm thật giá trị ,phải vượt lên bên trên tất cả bờ cõi và giới hạn , phải là một tác phẩm chung cho cả loài người. Nó phải chứa đựng một cái gì lớn lao, mạnh mẽ ,vừa đau đớn lại vừa phấn khởi. Nó ca tụng lòng thương ,tình bác ái, sự công bình…Nó làm cho người gần người hơn.” Ngoài ra ông cũng cho rằng: ”Sự cẩu thả trong bất cứ nghề gì cũng là một sự bất lương rồi. Nhưng sự cẩu thả trong văn chương thì thật là đê tiện.”. 

 Bên kia của lý trí là tình cảm, cảm xúc có thể nhất thời nhưng điệu cảm xúc là một cái xuyên suốt thể hiện sự nhạy cảm của nhà văn nhà thơ đối với mảng đề tài, đời sống đem đến một cảm xúc riêng biệt. Ta thấy rõ trong tất cả tác phẩm giá trị nhất của Nam Cao đều mang bóng dáng của sự sám hối, hối cải, sự nhận thức về giá trị, nhân cách người. Ta có thể gọi sự sám hối là đặc trưng của Nam Cao. 

 Bàn về thơ Xuân Diệu, nhà phê bình Hoài Thanh đã khẳng định: 

 “Thơ Xuân Diệu còn là một nguồn sống dào dạt chưa từng thấy ở chốn nước non lặng lẽ này. Xuân Diệu say đắm tình yêu, say đắm cảnh trời, sống vội vàng, sống cuống quýt muốn tận hưởng cuộc đời ngắn ngủi của mình. Khi vui cũng như khi buồn người đều nồng nàn tha thiết”. 

(Hoài Thanh và Hoài Chân – Thi nhân Việt Nam)

 Hay sự tinh khiết, mơ mộng trong đời sống văn học Hàn Mặc Tử:

“Thơ là tiếng kêu rên thảm thiết của một linh hồn thương nhớ, ao ước trở lại với trời, là nơi đã sống ngàn kiếp vô thủy vô chung, với những hạnh phúc bất tuyệt.”

 Quan niệm lý trí của nhà văn bao giờ cũng đi kèm với sự say mê hoặc đau đáu của cảm xúc để hình thành nên tư tưởng nghệ thuật. Đó là yếu tố quan trọng nhất tạo nên nhà văn, nhà thơ, người nghệ sĩ.

 Bên cạnh vấn đề về tư tưởng, ta nhận thấy có những năng lực đặc trưng làm nên người sáng tác nghệ thuật nói chung hay nhà văn nói riêng. Đối với nhà văn, một trong những năng lực tiêu biểu nhất là năng lực quan sát. Có quan sát có cảm xúc có tư duy nhưng lại không biểu hiện được thành hình tượng nghệ thuật, thành những tác phẩm, nghệ thuật về ngôn từ thì không thể trở thành nhà văn lớn, người sáng tác những tác phẩm mang giá trị nghệ thuật. 

 Vậy, năng lực quan sát là gì? Là quá trình quan sát thế giới bên ngoài, bên trong, vì văn học là sự phản ánh một cách cụ thể, khách quan, chủ quan, chủ thể, cho nên người nghệ sĩ phải có sự quan sát thế giới bên ngoài và bên trong. Và sư quan sát đấy đến từ quá trình dấn thân tích cực vào đời sống và có sự nhạy bén, tinh tế về miêu tả. Nối liền với tài năng cảm thụ của Xuân Diệu tiêu biểu trong bài thơ “Đây mùa thu tới”: 

 “Trong vườn sắc đỏ rũa màu xanh

Những luồng run rẩy rung rinh lá…

Đôi nhánh khô gầy xương mỏng manh”.

Hay gần như trong mỗi tác phẩm của Huy Cận, đều biểu hiện rõ sự cảm quan không gian nhạy bén trong tâm hồn người thi sĩ. Có nhận định cho rằng: 

“Huy Cận lượm lặt những chút buồn rơi rác để rồi sáng tạo nên những vần thơ ảo não. Người đời sẽ ngạc nhiên vì không ngờ với một ít cát bụi tầm thường thì người lại có thể đúc thành bao châu ngọc. Ai có ngờ những bước chân đã tan trên đường kia còn ghi lại trong văn thơ những dấu tích không bao giờ tan được…”

 Tất cả biểu hiện ấy lại là minh chứng rõ nét nhất cho quan niệm mà Thạch Lam từng đưa ra:  

 “Một nhà văn thiên tài là người muốn cảm nhận mọi vẻ đẹp man mác của vũ trụ”

Thông tin lớp Chuyên LLVH – NLXH: https://forms.gle/ui1UJQ3FgspTc6cX8