Lê Đạt từng khẳng định: “Đọc một câu thơ hay, ta thường có cảm giác đứng trước một bến đò gió nổi, một khao khát sang sông, môt thúc đẩy lên đường hướng đến những vùng trời đẹp hơn, nhân tính hơn”. Và để họ bộc lộ tất cả những xốn xang, những gì ẩn ức và sâu trong thâm tâm của mình, đâu sẽ là phương tiện, là chất liệu để họ sử dụng? Ấy chính là ngôn từ, ngôn từ – chất liệu chính của văn học, văn học lấy ngôn từ để biểu đạt những tâm tư, suy nghĩ còn giấu kín trong lòng. Nếu họa lấy chất liệu là màu sắc, là những gam màu rực rỡ để hoàn thiện một bức tranh, nếu nhạc lấy những nốt nhạc, giai điệu làm phương tiện thì văn học lấy ngôn từ làm chất liệu chính để hoàn thiện mọi công trình nghệ thuật, để biểu đạt thế giới nội tâm đầy phức tạp nhưng lãng mạn, đẹp đẽ của chủ thể sáng tác. Đúng như Jakobson từng khẳng định: “Thơ là nghệ thuật lấy ngôn từ làm cứu cánh”.

Maiacopxki từng viết:

“Phải phí tốn nghìn cân quặng chữ

Mới thu về một chữ mà thôi

Nhưng chữ ấy làm cho rung động

Triệu trái tim trong hàng triệu năm dài”

Một bài thơ hay là một bài thơ với những câu từ được chọn lọc một cách kĩ càng để độc giả có thể hiểu, có thể cảm nhận một cách trọn vẹn nhất tình cảm mà người nghệ sĩ đem lại trong “đứa con tinh thần của mình”. Đọc thơ như đang đọc về một phần cuộc đời của nhà thơ, như đang đọc lại một thời kì hiện thực khắc khổ của dân tộc ta, như đang gieo vào lòng mình một thứ tình cảm sâu sắc đến kì lạ. Thế giới mà người nghệ sĩ tạo ra như mang dáng dấp của hiện thực, bởi văn chương luôn có “cái nhìn chủ quan trong thế giới khách quan”, qua lăng kính chủ quan đầy vốn sống phong phú, đầy tình yêu thương con người, lòng nhân ái đến bất diệt của người nghệ sĩ, họ thêu lên một tấm vải với cái nhìn sâu sắc của mình nhưng vẫn kết hợp hài hòa với hiện thực cuộc sống. Nguyễn Đình Thi từng viết: “Tác phẩm nghệ thuật nào cũng xây dựng bằng những vật liệu mượn ở thực tại. Nhưng nghệ sĩ không những ghi lại cái đã có rồi mà còn muốn nói một điều gì mới mẻ”. Họ luôn lấy hiện thực làm tiền đề, làm bàn đạp để làm nổi bật sự sáng tạo của bản thân mình, cái “mới mẻ” mà bản thân muốn đem đến cho người đọc, cho cả một hành tinh mà họ đang tìm kiếm, đang tạo nên. Có lẽ bởi vậy mà quan niệm của Chế Lan Viên: “Làm thơ là tạo ra một hành tinh thứ hai bằng ngôn ngữ” như đang nói lên tiếng lòng của người nghệ sĩ. “Làm thơ” là đang tạo ra sự sáng tạo, tạo ra cái tôi cá nhân, cái văn tự mà chỉ những nhà thơ “đích thực” mới có, là đang tạo ra “một hành tinh” của chính người nghệ sĩ qua lăng kính chủ quan của họ bằng ngôn từ đầy kì diệu nhưng bao la, rộng lớn.

Chế Lan Viên từng viết:

“Tôi khép cửa phòng văn hì hục viết

Nắng trôi đi oan uổng biết bao ngày”

Để viết ra những áng thơ đầy tha thiết ấy, đâu có dễ bao giờ? Người nghệ sĩ phải “mở hồn ra đón lấy mọi vang động của cuộc đời”, phải đồng cảm với những mảnh đời bất hạnh, phải dũng cảm mà vẽ ra một bức tranh chính xác về hiện thực cuộc sống, và để vẽ được bức tranh ấy, một thứ không thể thiếu ấy là ngôn từ. Bởi ngôn ngữ là chìa khóa để con người giao tiếp với nhau, nhờ ngôn từ, những câu thơ, bài thơ, người nghệ sĩ mới có thể đưa người đọc vào một thế giới kì diệu mà thần bí do họ tạo ra. Ngôn từ đẹp sẽ mang đến cái đẹp hoàn mỹ nhất cho thơ ca, sẽ khơi gợi trong con người một tình cảm đang ẩn giấu trong bề sâu tâm hồn, sẽ khơi gợi về thẩm mỹ cho người đọc, khiến họ ấn tượng như bền bỉ trong trái tim đang rung động trước hồn thơ đầy sâu sắc của người nghệ sĩ. Vẻ đẹp của ngôn ngữ thơ thể hiện ở ngữ âm, nhạc tính. Về ngữ nghĩa, ngôn ngữ hàm súc, cô đọng, chính xác, giàu tính biểu cảm và đặc biệt giàu tính họa. Ngôn từ bao giờ cũng là phương tiện phản ánh rõ ràng nhất những gì mà người viết muốn nói, muốn truyền tải, nhưng những câu từ ấy phải đẹp đẽ, phải được chắt lọc mới có thể tạo lên một tác phẩm văn học hướng con người đến cái đẹp và cái thiện đích thực.

Thông tin lớp ôn thi THPTQG: https://forms.gle/TrnUZ2fF1WPn9edS8