Đôi nét về văn học thời chiến

• Văn học thời chiến là một thuật ngữ dùng để chỉ các tác phẩm văn học được sáng tác trong bối cảnh chiến tranh, phản ánh đời sống, tư tưởng, và cảm xúc của con người trong thời kỳ chiến tranh. Trong nền văn học Việt, khái niệm này thường gắn liền với các cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp (1946–1954) và chống đế quốc Mỹ (1955–1975).
• Đặc điểm chính của văn học thời chiến bao gồm:
  • Chủ đề thường xoay quanh về lòng yêu nước và tinh thần kháng chiến, khát vọng hòa bình, tinh thần lạc quan và niềm tin vào chiến thắng, tình đồng đội,…
  • Sử dụng bút pháp hiện thực
  • Ngôn ngữ giản dị, giàu cảm xúc
  • Phát triển đa dạng thể loại như thơ ca, tiểu thuyết, truyện ngắn, ký sự, và kịch.
• Văn học thời chiến được biết đến với những câu chuyện đầy hùng hồn về các cuộc chiến tranh, về sự tàn khốc mà chúng đã đem lại và cả những tinh thần đầy danh thép được gửi gắm qua từng câu chữ. Chính vì thế, mà tính hiện thực trong văn học thời chiến vẫn luôn được độc giả gắn cho cái mác “danh thép”. Từ đó, tác phẩm vô hình mà cũng hữu hình trở thành một tác phẩm mang tính “danh thép” cao.
• Song, bản chất của văn chương là sáng tạo và không phải lúc nào cái hiện thực trong văn học thời chiến cũng danh thép mới gọi là tốt. Sự sáng tạo trong văn chương nếu chỉ dừng lại ở những qui phạm “an toàn” thì sẽ chẳng còn được gọi là nghệ thuật.
• Những luồng ý kiến về các tác phẩm văn học thời chiến xoay quanh vấn đề này vô cùng nhiều. Muốn van những thắc mắc về đặc tính của chủ điểm này được đặt ra: Liệu văn học thời chiến nên danh thép hay lãng mạn? Hay cả hai?
• Sẽ không có gì là tuyệt đối cho những nghi vấn trên. Và không có một luật lệ văn chương nào “có quyền được áp” các tác phẩm phải đi đúng “khuôn khổ” được đề ra gần bởi các nguyên do bên ngoài.
• Vậy tính danh thép và lãng mạn đã được các nhà văn, nhà thơ gửi gắm như thế nào qua các văn chữ của mình?

Tây Tiến – Quang Dũng

TÍNH DANH THÉP

“Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi,
Mường Lát hoa về trong đêm hơi.
Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm,
Heo hút cồn mây súng ngửi trời.
Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống,
Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi”.

Ngay từ những câu thơ đầu tiên, Quang Dũng đã vẽ lên bức tranh thiên nhiên Tây Bắc hùng vĩ nhưng cũng đầy thách thức. Hàng loạt các hình từ được hiện lên như “sương lấp,” “khúc khuỷu,” “thăm thẳm,” “heo hút,” và “ngàn thước” đã vẽ lên một bối cảnh đầy gió, đêm thẹp, hiểm trở mà đoàn quân Tây Tiến phải đối mặt.

=> Chất thép trong bối cảnh chiến tranh, hình ảnh thiên nhiên khắc nghiệt, hiểm trở.

Tây Tiến – Quang Dũng

TÍNH LÃNG MẠN

“Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc
Quân xanh màu lá dữ oai hùm
Mắt trừng gửi mộng qua biên giới
Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm”.

Trong cái bối cảnh của thiên nhiên khắc nghiệt ấy, tính lãng mạn như một lần phép mầu được nhà thơ khéo léo đem vào, hoàn ta đi sự gai góc vốn có của nó. Hình ảnh quân Tây Tiến với cái chất “mộng” và “mơ” như hóa tan lẽ thường. Bối cảnh xưa đến nay, người viết luôn in sâu về hình ảnh của những chiến sĩ mang tinh thần xông pha, không ngại dấn thân nhưng lại chứa “mộng”, chứa “mơ” vào họ.

Những người lính Tây Tiến đâu giản đơn chỉ là cái danh người chiến sĩ, họ còn là và in những chàng thi sĩ mơ mộng dưới màu áo lính. Họ có quyền được mộng, được mơ, có quyền được nhớ, được thương. Họ mơ về người chiến thắng độc lập, mơ về dáng vẻ yêu kiều của những thiếu nữ Hà Thành.

Kết luận

1. Sự kết hợp giữa tính lãng mạn và tính thép trong văn học thời chiến sẽ tạo nên một bức tranh toàn diện về con người và cuộc sống trong thời kỳ kháng chiến. Lãng mạn để khơi dậy lòng yêu nước, giữ vững niềm tin và khát vọng về một tương lai tươi sáng. Danh thép để đối diện và vượt qua những thử thách, khắc nghiệt của chiến tranh.
2. Tính lãng mạn và danh thép trong văn học thời chiến không chỉ phản ánh tinh thần, tâm hồn của con người Việt Nam trong những năm tháng kháng chiến mà còn đóng góp vào việc hình thành bản sắc văn hóa dân tộc trong giai đoạn đầy khó khăn nhưng cũng rất đỗi hào hùng.

Thông tin lớp Sirius – ôn thi vào đội tuyển quốc gia: https://forms.gle/7JGnemLi95VtTbPF7