J. P. Sartre có lần chia sẻ “Tác phẩm như một con quay kỳ lạ, chỉ có thể xuất hiện và vận động. Muốn làm cho nó xuất hiện cần phải có một hoạt động cụ thể gọi là sự đọc. Và tác phẩm văn học chỉ kéo dài chừng nào sự đọc còn có thể tiếp tục. Ngoài sự đọc ra, nó chỉ là những vệt đen trên giấy trắng”. Có thể khẳng định rằng, người đọc đóng vai trò cực kỳ quan trọng đối với quá trình tiếp nhận văn học, thậm chí từ vị trí là người tiếp nhận, họ còn có thể biến thành người đồng tác sáng cùng với tác giả.

Liệu có tác giả nào cảm thấy hạnh phúc khi công khai tác phẩm của mình mà không được người đọc biết đến? Ngoài việc coi tác phẩm của mình như đứa con đẻ để chia sẻ cái mà Diệp Tiếp gọi là “Tiếng lòng” thì có lẽ, tác giả văn học còn muốn đi tìm những tâm hồn đồng điệu, tìm kiếm người thấu hiểu những tình cảm của chính mình muốn gửi gắm. Bởi vậy, việc viết ra những âm điệu của hồn mình nhưng không được đón nhận cũng như việc yêu đơn phương một người vô tâm với mình vậy. Thế mới thấy, người đọc chính là một trong những nguyên nhân để tác giả viết ra tác phẩm văn học.

Đồng thời, người đọc chính là người đón nhận và giả mã những nội dung, thông điệp ẩn sâu trong tác phẩm. Theo lý thuyết “Tảng băng trôi” của Ernest Hemingway, văn học như tảng băng, một phần nổi và bảy phần chìm, song vì lẽ đó mà từ một phần nổi ấy, người đọc chính là người khai phá những giá trị đích thực tiềm tàng, sâu sắc nhất mà đôi khi, chính tác giả cũng phải ngạc nhiên vì điều đó. Ta có thể thấy như trong tác phẩm kinh điển “1984” của George Orwell, vai trò của người đọc không chỉ đơn giản là tiếp nhận câu chuyện mà còn là một quá trình giải mã và phản biện sâu sắc. Người đọc cần phải nhận diện những thông điệp chính trị mà tác phẩm truyền tải, đặc biệt là sự phê phán các chế độ độc tài và những mối nguy hiểm của việc kiểm soát quyền lực. 1984 không chỉ phản ánh sự thao túng ngôn ngữ, như “Newspeak”, để làm giảm khả năng suy nghĩ độc lập của người dân, mà còn chỉ ra sự kiểm soát thông tin và việc xóa bỏ lịch sử trong xã hội. Người đọc cần phải suy ngẫm và liên hệ với thực tế xã hội hiện tại để nhận thức về mối nguy tiềm ẩn của việc mất tự do cá nhân. Từ đó, tác phẩm trở thành một lời cảnh báo mạnh mẽ về sự giám sát và quyền lực của chính phủ, khuyến khích người đọc phản ánh và bảo vệ các giá trị tự do, quyền riêng tư trong cuộc sống ngày nay.

Và có lẽ, chính từ việc phân tích và giải mã những giá trị ẩn sâu đó, người đọc lại vô tình trở thành đồng sác tác với tác giả, cùng tác giả duy trì và phát huy cái hay, cái đẹp của tác phẩm đến với những thế hệ người đọc tiếp theo. Một trong những hiện tượng độc giả trở thành đồng sáng tác có thể phải kể đến Đoàn Thị Điểm và tác phẩm “Chinh phụ ngâm”, trong quá trình dịch văn bản này, Đoàn Thị Điểm đã sử dụng thể thơ khác cùng những thi pháp độc đáo để xây dựng lại tâm trạng của người phụ nữ có chồng đi chinh chiến. Chính bản dịch đó phần nào đã đem lại một cái nhìn sâu sắc hơn, giá trị hơn cho tác phẩm.

“Nghệ thuật nằm ngoài quy luật của sự băng hoại, chỉ mình nó không thừa nhận cái chết”. Và chắc chắn rằng, trong quá trình trường tồn đó, người đọc chính là một trong những yếu tố then chốt gây dựng nên sự bất tử, giá trị xuyên suốt muôn đời mà tác phẩm văn học để lại. Không có người đọc thì ẩn ý, thông điệp của nhà văn cũng hóa dòng chữ vô tri, muôn đời….

Thông tin lớp Sirius – ôn thi vào đội tuyển quốc gia: https://forms.gle/7JGnemLi95VtTbPF7