Thông tin lớp LLVH – NLXH: https://forms.gle/ui1UJQ3FgspTc6cX8

Viết là hành động phơi bày tư tưởng bằng ngôn từ. Ở tầng sâu hơn, viết có thể là hành vi chống lại tầm thường: chống lại quên lãng, chống lại tiếng ồn vô nghĩa, chống lại cái vội vã của đời sống hiện đại. Khi ta viết – có ý thức – ta đang đặt một dải tĩnh lặng giữa hỗn độn.

Trước hết, viết dạy ta chú ý. Trong thời đại chú ý bị phân mảnh, viết ép ta chậm lại: nhìn kỹ, gõ, sửa, cân nhắc từng từ. Hành vi này tự thân là phản kháng với cuộc sống tầm thường, nơi người ta tiêu dùng nhanh, quên nhanh. Nhà văn như người thợ thủ công, khắc từng câu, mài từng hình ảnh – hành động đó mang ý nghĩa trân trọng.

Thứ hai, viết tạo ra ký ức. Những tình cảm, những chi tiết đời thường dễ bị lu mờ nếu không được ghi lại. Viết giữ lại, nâng lên thành chứng tích, khiến điều nhỏ trở nên có trọng lượng. Bởi vậy, viết là chống lại sự phai nhạt, là lột tả chiều sâu của những điều bị xem là “tầm thường”.

Hơn nữa, viết là can đảm. Viết công khai suy nghĩ, bộc lộ quan điểm – điều ấy đối nghịch với sự tầm thường của dối trá, xu nịnh, hay thái độ “sống cho qua ngày”. Viết đòi hỏi chính kiến; nó kéo ta ra khỏi an toàn của khẩu hiệu, bắt ta chịu trách nhiệm về ngôn từ.

Rilke trong Letters to a Young Poet nói với người học trò rằng viết là việc sống có ý thức, là nghe cho rõ tiếng ru bên trong. Viết, theo giọng điệu ấy, là một phản kháng dịu dàng với thế giới vội vã: trong lúc người ta hấp tấp, viết đòi hỏi chậm rãi; khi người ta lướt qua đời nhau, viết bắt ta dừng lại để nhìn và ghi.

Hành vi viết chống tầm thường ở chỗ nó chuyển những điều dễ bị lãng quên thành chứng tích. Rilke đề cao việc ghi lại cảm xúc một cách chân phương, không tô vẽ để lấy lòng; điều đó đồng nghĩa với việc giữ phẩm giá cho những khoảnh khắc đời thường, cho những thất bại nhỏ, cho những tình cảm chưa hoàn chỉnh. Viết trở thành nghi lễ – nghi lễ của sự chú ý, của lòng trung thực, và bởi vậy là hành vi kháng cự trước sự rỗng tuếch.

Khi đọc Rilke, ta thấy việc viết không phải để nổi tiếng hay “cứu rỗi” cả thế giới, mà để cứu chính mình khỏi tầm thường: để giữ lại một phần đời sống, để hiểu mình hơn, và để chia sẻ điều ấy với người khác một cách có trách nhiệm. Đó là kháng cự bằng sự tinh tế, im lặng mà có sức nặng.

Một hành vi chống tầm thường không nhất thiết phải lớn lao. Một truyện ngắn nói về một viên gạch, một tản văn ghi lại nỗi cô đơn buổi sáng – đều là kháng cự. Chống lại tầm thường bằng sự chú ý, bằng lòng trung thực, và bằng kiên nhẫn. Viết như vậy không chỉ thay đổi ngôn từ mà thay đổi cách ta sống: nhận lại phẩm giá cho điều nhỏ, làm phong phú đời thường.